Trước đây, làng Kon Teo và nhiều làng khác ở Đăk Psi, thường có ít nhất vài bộ cồng chiêng, cho dù người Xê Đăng ở Đăk Hà không thể tự chế tác cồng chiêng, cho dù người Xê Đăng, muốn có bộ chiêng quý phải gửi mua tận bên Lào, mà giá trị mỗi bộ cồng chiêng đâu phải rẻ, chí ít cũng phải vài cặp trâu, bò, thậm chí nếu là chiêng lâu đời có giá trị ngang vài chục con trâu…Thế nhưng chỉ vài năm sau trở thành đích ngắm của các thương lái, cồng chiêng đã biến mất dần; Vào dịp lễ hội, tiếng cồng chiêng âm vang rừng núi ngày một ít đi. Bộ chiêng mà già làng A Jon đang giữ may mắn thoát được sự săn tìm ấy bởi được chủ nhân của nó trân trọng, giữ gìn như vật báu gia truyền. Dù chiêng thủng, nhưng đối với dân lang Kon Teo, nó vẫn không thể thiếu trong mỗi mùa lễ hội… Cũng đã có vài người hỏi mua bộ chiêng này nhưng già kiên quyết không bán, nếu bán thì khi có lễ hội, dân làng lấy gì mà dùng -  già A Jon kể.

            Những bộ cồng chiêng ở làng Đăk Rế (Xã Đăk Psi) cũng cùng chung số phận. Xưa kia, làng này cũng có vài bộ cồng chiêng; nhiều người trong làng biết đánh chiêng mỗi khi mùa lễ hội đến. Thế rồi cồng chiêng “theo chân” những lái buôn nên trong làng không còn bộ chiêng nào nữa. Đàn ông đã dần quyên đi cách đánh chiêng; đàn bà, con gái cũng không có dịp để múa xoang; những bộ váy áo truyền thống đành ngập ngùi xếp lại, cất kỹ trong gùi…

            Thôn trưởng A Thoai ngậm ngùi: Vì trong làng không có tiếng chuông nên mỗi khi có lễ hội phải đi mượn đội chiêng-xoang từ nơi khác đến. Họ vừa đánh chiêng, vừa múa xoang cho dân làng xem…Buồn lắm! Mà việc mượn chiêng cũng lắm phiền toái. Dù rằng làng có chiêng cho mượn không đòi hỏi gì, nhưng khó chủ động về mặt thời gian, vì vậy lễ hội của làng ít khi được tổ chức đúng ngày thuận lợi nhất.

            Một số liệu thống kê khiến cho không ít người giật mình : Trong số 13 thôn, làng của xã Đăk Psi, chỉ có 3 thôn, làng lưu giữ được cồng chiêng. Toàn huyện Đăk Hà có 28/62 thôn, làng đồng bào DTTS không có cồng chiêng…làm thế nào để gìn giữ và phát huy văn hóa truyền thống, để các làng DTTS khôi phục văn hóa cồng chiêng, đã trở thành nỗi trăn trở của những người có trách nhiệm. Từ trăn trở ấy, chính quyền địa phương đã quyết định sử dụng nguồn kinh phí do Dự án Flitch tài trợ để mua cồng chiêng về phục vụ sinh hoạt văn hóa, tinh thần cho bà con trong làng. Xã cử chủ tịch và phó chủ tịch UBND xã cùng nghệ nhân chỉnh chiêng lặn lội tìm chọn được 4 bộ chiêng ưng ý nhất. Sau khi hoàn tất chỉnh chiêng, 4 bộ chiêng được đưa về trong niềm hân hoan, náo nức của dân làng.

            Ngày nhận chiêng quý, dân làng Kon Teo mở hội ăn mừng. Tuy không phải lễ hội truyền thống hàng năm của làng, nhưng vì có ý nghĩa đặc biệt nên dân làng mời cả dân làng Đăk Lấp, Đăk Rế về chung vui, cùng chiêm ngưỡng và đánh bộ chiêng mới. Từ nay, lễ hội lại được tổ chức ở nhà Rông. Đàn ông, con trai lại học đánh chiêng; Đàn bà con gái trong làng lại có dịp đem những bộ váy áo truyền thống ra để so tài trong vòng xoang mộc mạc, uyển chuyển…Tiếng chiêng ngân vang núi rừng làm náo nức lòng người già, làm rung động trái tim trai trẻ, tiếng cồng, tiếng chiêng hòa chung niềm vui dựng xây cuộc sống ấm no, hạnh phúc với người dân Kon Teo./.